Aljabar
Boolean merupakan operasi aritmatiks pada bilangan Boolean. Bilangan Boolean
adalah  bilangan hanya mengenal 2 keadaan
(False/True), (Yes/No), (1 atau 0).---> bilangan biner.
Misalkan terdapat :
1. Dua operator biner: + dan ×
2. Sebuah operator uner: ’.
3. B : himpunan yang didefinisikan pada
opeartor +, ×, dan ’
4. 0 dan 1 adalah dua elemen yang
berbeda dari B.
Tupel
(B, +, ×, ’)
disebut aljabar Boolean jika untuk setiap a, b,
c Î B
berlaku aksioma-aksioma atau postulat Huntington berikut:
 1. Closure:                   (i)  a +
b Î B    
                             (ii)
a × b
Î B      
 2. Identitas:                  (i) 
a + 0 = a
                             (ii)
a × 1 = a
3. Komutatif:                (i) 
a + b = b + a
                                      (ii)  a × b
= b . a
4. Distributif:                (i)  
a × (b + c) = (a × b)
+ (a × c)
                                      (ii)  a +
(b × c)
= (a + b) × (a + c)    
5. Komplemen[1][1]:     (i)  a + a’
= 1 
                                      (ii)  a × a’
= 0
Untuk mempunyai sebuah aljabar
Boolean, harus diperlihatkan:
1.    
Elemen-elemen
himpunan B,
2.    
Kaidah
operasi untuk operator biner dan operator uner
3.    
  Memenuhi postulat Huntington.
Aljabar Boolean Dua-Nilai 
1. Aljabar Boolean du B = {0, 1 operator
biner, + dan ×}
2. Operator
uner, ’
Kaidah
untuk operator biner dan operator uner:
| 
a | 
b | 
a × b | 
a | 
b | 
a + b | 
a | 
a’ | ||
| 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
1 | ||
| 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
1 | 
1 | 
0 | ||
| 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | 
1 | ||||
| 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
 Cek apakah memenuhi postulat Huntington:
1.      Closure : 
jelas berlaku 
2.      Identitas: jelas berlaku karena dari
tabel dapat kita lihat bahwa:
(i) 
0 + 1 = 1 + 0 = 1 
(ii) 1 × 0 
= 0 × 1 = 0
3.       Komutatif:  jelas berlaku dengan melihat simetri tabel
operator biner.
4.      Distributif: (i) a × (b + c) = (a × b)
+ (a × c)
dapat ditunjukkan benar dari tabel operator biner di atas  dengan membentuk tabel kebenaran: 
| 
 a | 
b | 
c | 
b + c | 
a ×
  (b + c) | 
a ×
  b | 
a ×
  c | 
(a × b) + (a × c) | 
| 
0 | 
0 | 
0 | |||||
| 
0 | 
0 | 
1 | |||||
| 
0 | 
1 | 
0 | |||||
| 
0 | 
1 | 
1 | |||||
| 
1 | 
0 | 
0 | |||||
| 
1 | 
0 | 
1 | |||||
| 
1 | 
1 | 
0 | |||||
| 
1 | 
1 | 
1 | 
(ii) Hukum distributif a + (b
× c)
= (a + b) × (a + c) dapat ditunjukkan
benar dengan membuat tabel kebenaran dengan cara yang sama seperti (i).
5.   
Komplemen:
jelas berlaku karena memperlihatkan bahwa:
       (i)  a +
a‘ = 1, karena 0 + 0’= 0 + 1 = 1 dan
1 + 1’= 1 + 0 = 1 
       (ii)
a ×
a’ = 0, karena 0 × 0’= 0 × 1 = 0 dan 1 × 1’ = 1 × 0 = 0  
   Karena kelima postulat Huntington dipenuhi,
maka terbukti bahwa B = {0, 1} bersama-sama dengan operator biner + dan × operator komplemen ‘ merupakan
aljabar Boolean. 
Ekspresi Boolean
·       Misalkan (B, +, ×, ’) adalah sebuah aljabar
Boolean. 
·       Suatu ekspresi Boolean dalam (B, +, ×, ’) dapat berbentuk:
(i)   elemen di dalam B, ex : 0 dan 1
(ii)  peubah/ literal/ variable, ex : a, b, c
(iii) jika e1
dan e2 adalah ekspresi Boolean, maka e1 + e2,
e1 × e2, e1’
adalah ekspresi Boolean
               Contoh: 
                             a
+ b
                             a × b
                             a’× (b
+ c)
                             a × b’
+ a ×
b ×
c’ + b’, dan sebagainya
Hukum-hukum
Aljabar Boolean
| 
1.      Hukum identitas: 
(i)        
  a + 0 = a 
(ii)  a
  × 1 = a | 
2.  Hukum
  idempoten: 
(i)        a + a = a 
(ii)  a
  × a
  = a | 
| 
3.  Hukum
  komplemen: 
(i)        
  a + a’ = 1  
(ii)  aa’
  = 0 | 
4.  Hukum
  dominansi: 
(i)        
  a × 0  =
  0 
(ii)   a
  + 1 = 1 | 
| 
5.  Hukum
  involusi: 
(i)       (a’)’ = a | 
6.  Hukum
  penyerapan: 
(i)        
  a + ab = a 
(ii)  a(a + b) = a | 
| 
7.  Hukum
  komutatif: 
(i)        
  a + b = b + a 
(ii)   ab
  = ba | 
8.  Hukum
  asosiatif: 
(i)        
  a + (b + c) = (a + b) + c 
(ii)   a
  (b c) = (a b) c | 
| 
9.      Hukum distributif: 
(i)      a
  + (b c) = (a + b) (a + c) 
(ii) a (b
  + c) = a b + a c | 
10.    Hukum
  De Morgan: 
(i)      (a
  + b)’ = a’b’ 
(ii) (ab)’ = a’ + b’ | 
| 
11.          
  Hukum 0/1  
  (i)   0’ = 1 
       (ii) 
  1’ = 0 | 
Contoh 7.3. Buktikan (i) a + a’b = a
+ b  
dan   (ii) a(a’ + b) = ab
Penyelesaian:
          (i)      a
+ a’b        = (a + ab) + a’b            (Penyerapan)
                                       = a + (ab
+ a’b)            (Asosiatif)
                                       = a + (a
+ a’)b              (Distributif)
                                       = a + 1 ·
b                    (Komplemen)
                                       = a + b                          (Identitas)
(ii)    adalah dual dari (i)
Fungsi Boolean
·      
Fungsi Boolean (disebut juga fungsi biner) adalah pemetaan
dari Bn ke B melalui ekspresi Boolean, kita
menuliskannya sebagai
                   f
: Bn ® B
yang dalam hal ini Bn adalah
himpunan yang beranggotakan pasangan terurut ganda-n (ordered n-tuple)
di dalam daerah asal B. 
·      
Setiap ekspresi
Boolean tidak lain merupakan fungsi Boolean. 
·      
Misalkan sebuah
fungsi Boolean adalah 
f(x,
y, z) = xyz + x’y + y’z 
Fungsi f memetakan
nilai-nilai pasangan terurut ganda-3 
(x, y, z)
ke himpunan {0, 1}.
Contohnya, (1, 0, 1) yang
berarti x = 1, y = 0, dan z = 1 
sehingga f(1, 0, 1) = 1 × 0 × 1 + 1’ × 0 + 0’× 1 = 0 + 0 + 1 = 1 . 
Contoh. 
Contoh-contoh
fungsi Boolean yang lain:
1.    f(x) = x
2.    f(x, y)
= x’y + xy’+ y’
3.    f(x, y)
= x’ y’
4.    f(x, y)
= (x + y)’ 
5.    f(x, y,
z) = xyz’                                                                                                
·      
Setiap peubah
di dalam fungsi Boolean, termasuk dalam bentuk komplemennya, disebut literal. 
Contoh: Fungsi h(x, y,
z) = xyz’
pada contoh di atas terdiri dari 3 buah literal, yaitu x, y, dan z’. 
Contoh. Diketahui fungsi Booelan f(x, y,
z) = xy z’,
nyatakan h dalam tabel kebenaran.
Penyelesaian:
| 
x | 
y | 
z | 
f(x, y, z) = xy z’ | 
f= x’+yz | 
| 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
1 | 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 | 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 | 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
1 
0 | 
Komplemen
Fungsi 
1.    Cara pertama: menggunakan
hukum De Morgan
Hukum De Morgan untuk dua
buah peubah, x1 dan x2, adalah  
Contoh. Misalkan f(x, y, z)
= x(y’z’ + yz), maka
    f ’(x,
y, z)    = (x(y’z’ + yz))’
                            =  x’
+ (y’z’ + yz)’
                            =  x’ + (y’z’)’ (yz)’
       
                =  x’
+ (y + z) (y’ + z’)                                                           
2.    Cara kedua: menggunakan
prinsip dualitas. 
Tentukan dual
dari ekspresi Boolean yang merepresentasikan f, lalu komplemenkan setiap literal di dalam dual tersebut. 
Contoh. 
         Misalkan f(x,
y, z) = x(y’z’
+ yz), maka
dual
dari  f:                                      x + (y’
+ z’) (y + z)
komplemenkan
tiap literalnya:     x’ + (y + z) (y’
+ z’) = f ’
Jadi, f ‘(x, y, z)
= x’ + (y + z)(y’ + z’)                                                               
Bentuk Kanonik 
·      
Jadi, ada dua macam bentuk kanonik:
1.    Penjumlahan dari hasil kali (sum-of-product atau SOP)
2.    Perkalian dari hasil jumlah (product-of-sum atau POS)
Contoh: 1.  f(x, y,
z) = x’y’z + xy’z’ + xyz  à SOP
          Setiap suku (term) disebut minterm
     2.  g(x, y, z) = (x + y + z)(x
+ y’ + z)(x + y’ + z’)
         (x’ + y
+ z’)(x’ + y’ + z) 
à POS
Setiap suku (term) disebut maxterm
·       Setiap minterm/maxterm
mengandung literal lengkap
| 
Minterm | 
Maxterm | |||||
| 
x | 
y | 
Suku | 
Lambang | 
Suku | 
Lambang | |
| 
0 
0 
1 
1 | 
0 
1 
0 
1 | 
x’y’ 
x’y 
xy’ 
x y | 
m0 
m1 
m2 
m3 | 
x + y 
x + y’ 
x’ + y 
x’ + y’ | 
M0 
M1 
M2 
M3 | |
| 
Minterm | 
Maxterm | |||||
| 
x | 
y | 
z | 
Suku | 
Lambang | 
Suku | 
Lambang | 
| 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
1 | 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 | 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 | 
x’y’z’ 
x’y’z 
x‘y z’ 
x’y z 
x y’z’ 
x y’z 
x y z’ 
x y z | 
m0 
m1 
m2 
m3 
m4 
m5 
m6 
m7 | 
x + y + z 
 x + y + z’ 
x + y’+z 
x + y’+z’ 
x’+ y + z 
x’+ y + z’ 
x’+ y’+ z 
x’+ y’+ z’ | 
M0 
M1 
M2 
M3 
M4 
M5 
M6 
M7 | 
Contoh 7.10.
Nyatakan tabel kebenaran di bawah ini dalam bentuk kanonik SOP dan POS.
     Tabel 7.10
| 
x | 
y | 
z | 
f(x, y, z) | 
| 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
1 | 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 | 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 | 
0 
1 
0 
0 
1 
0 
0 
1 | 
Penyelesaian:
(a)   SOP
Kombinasi nilai-nilai peubah yang menghasilkan nilai fungsi sama dengan
1 adalah 001, 100, dan 111, maka fungsi Booleannya dalam bentuk kanonik SOP
adalah
f(x, y, z) =  x’y’z
+ xy’z’ + xyz
atau (dengan menggunakan lambang minterm),                   
f(x, y, z) =  m1
+ m4 + m7
= å (1, 4, 7)
(b) POS 
Kombinasi nilai-nilai peubah yang menghasilkan nilai fungsi sama dengan
0 adalah 000, 010,  011, 101, dan 110,
maka fungsi Booleannya dalam bentuk kanonik POS adalah
 f(x,
y, z)  =  (x
+ y + z)(x + y’+ z)(x + y’+
z’)
   (x’+ y
+ z’)(x’+ y’+ z)
      atau dalam bentuk lain,                
f(x, y, z) =  M0
M2 M3 M5
M6 = Õ(0, 2, 3, 5,
6)                                                  
Contoh 7.11. Nyatakan
fungsi Boolean f(x, y, z) = x
+ y’z dalam bentuk kanonik SOP dan POS.
Penyelesaian:
     (a) SOP
     x  = x(y + y’)
         = xy +
xy’
         = xy (z + z’)
+ xy’(z + z’)
         = xyz
+ xyz’ + xy’z + xy’z’
     y’z = y’z
(x + x’)
           = xy’z + x’y’z
     Jadi  f(x, y,
z)  
= x + y’z
                                  = xyz
+ xyz’ + xy’z + xy’z’
+ xy’z + x’y’z
                                  = x’y’z + xy’z’ + xy’z + xyz’
+ xyz
       atau  f(x, y,
z)  
= m1 + m4 + m5 + m6 +
m7 = S (1,4,5,6,7)                   
(b) POS
          f(x, y,
z) = x + y’z 
                        = (x + y’)(x + z)
          x
+ y’ = x + y’ + zz’
                    = (x + y’ + z)(x
+ y’ + z’)
          x
+ z = x + z + yy’ 
                 
= (x + y + z)(x + y’
+ z)
          Jadi, f(x, y, z) = (x + y’
+ z)(x + y’ + z’)(x
+ y + z)(x + y’ + z)
                           = (x
+ y  + z)(x + y’
+ z)(x + y’ + z’)
          atau f(x, y, z) = M0M2M3
= Õ(0, 2, 3)                                                                 
Peta Karnaugh
a.  Peta Karnaugh dengan dua peubah
                                                                            y
                                                                     0          1
| 
m0 | 
m1 | 
x   0 | 
x’y’ | 
x’y | |
| 
m2 | 
m3 | 
1   | 
xy’ | 
xy | 
b. Peta dengan
tiga peubah
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |||||||
| 
m0 | 
m1 | 
m3 | 
m2 | 
x   0                       | 
x’y’z’ | 
x’y’z | 
x’yz | 
x’yz’ | ||
| 
m4 | 
m5 | 
m7 | 
m6 | 
1                      | 
xy’z’ | 
xy’z | 
xyz | 
xyz’ | 
Contoh. Diberikan tabel kebenaran, gambarkan Peta
Karnaugh.
| 
x | 
y | 
z | 
f(x, y, z) | ||
| 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | ||
| 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | ||
| 
0 | 
1 | 
0 | 
1 | ||
| 
0 | 
1 | 
1 | 
0 | ||
| 
1 | 
0 | 
0 | 
0 | ||
| 
1 | 
0 | 
1 | 
0 | ||
| 
1 | 
1 | 
0 | 
1 | ||
| 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
x  0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
1 | 
b. Peta dengan
empat peubah
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |||||||
| 
m0 | 
m1 | 
m3 | 
m2 | 
  wx  00 | 
w’x’y’z’ | 
w’x’y’z | 
w’x’yz | 
w’x’yz’ | ||
| 
m4 | 
m5 | 
m7 | 
m6 | 
01                       | 
w’xy’z’ | 
w’xy’z | 
w’xyz | 
w’xyz’ | ||
| 
m12 | 
m13 | 
m15 | 
m14 | 
11 | 
wxy’z’ | 
wxy’z | 
wxyz | 
wxyz’ | ||
| 
m8 | 
m9 | 
m11 | 
m10 | 
10 | 
wx’y’z’ | 
wx’y’z | 
wx’yz | 
wx’yz’ | ||
Contoh. Diberikan tabel kebenaran, gambarkan Peta
Karnaugh.
| 
w | 
x | 
y | 
z | 
f(w, x,
  y, z) | ||
| 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | ||
| 
0 | 
0 | 
0 | 
1 | 
1 | ||
| 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | ||
| 
0 | 
0 | 
1 | 
1 | 
0 | ||
| 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | 
0 | ||
| 
0 | 
1 | 
0 | 
1 | 
0 | ||
| 
0 | 
1 | 
1 | 
0 | 
1 | ||
| 
0 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | ||
| 
1 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | ||
| 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | ||
| 
1 | 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | ||
| 
1 | 
0 | 
1 | 
1 | 
0 | ||
| 
1 | 
1 | 
0 | 
0 | 
0 | ||
| 
1 | 
1 | 
0 | 
1 | 
0 | ||
| 
1 | 
1 | 
1 | 
0 | 
1 | ||
| 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
0 | ||
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx      00 | 
0 | 
1 | 
0 | 
1 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
1 | 
1 | 
| 
11 | 
0 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
Teknik Minimisasi Fungsi Boolean dengan Peta Karnaugh
1. Pasangan:
dua buah 1 yang bertetangga
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
0 | 
0 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
Sebelum
disederhanakan:
f(w,
x, y, z) = wxyz + wxyz’
Hasil
Penyederhanaan:     f(w, x, y, z)
= wxy
Bukti
secara aljabar:
                        f(w,
x, y, z) = wxyz + wxyz’
                                            = wxy(z + z’)
                                            = wxy(1)
                                            = wxy
2. Kuad:
empat buah 1 yang bertetangga
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
Sebelum
disederhanakan:
f(w,
x, y, z) = wxy’z’
+ wxy’z + wxyz + wxyz’
Hasil
penyederhanaan:  f(w, x,
y, z) = wx
Bukti
secara aljabar:
                        f(w,
x, y, z) = wxy’ + wxy
                                            = wx(z’ + z)
                                            = wx(1)
                                            = wx
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
Contoh
lain:
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
0 | 
0 | 
| 
10 | 
1 | 
1 | 
0 | 
0 | 
Sebelum disederhanakan: f(w, x, y, z) = wxy’z’ + wxy’z + wx’y’z’
+ wx’y’z
Hasil
penyederhanaan:    f(w, x,
y, z) = wy’
3.  Oktet: delapan buah 1 yang bertetangga
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
Sebelum
disederhanakan:
f(a,
b, c, d) = wxy’z’
+ wxy’z + wxyz + wxyz’ + 
             wx’y’z’ + wx’y’z
+ wx’yz + wx’yz’
Hasil
penyederhanaan:
f(w,
x, y, z) = w
Bukti
secara aljabar:
                         f(w, x,
y, z) = wy’ + wy
                                             = w(y’ + y)
                                             = w
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
Contoh 5.11. Sederhanakan fungsi Boolean
f(x,
y, z)  = x’yz + xy’z’
+ xyz + xyz’. 
Jawab:
            Peta
Karnaugh untuk fungsi tersebut adalah:
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
x    
  0 | 
1 | |||
| 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
Hasil
penyederhanaan:  f(x, y, z)  =  yz + xz’
Contoh 5.12. Andaikan suatu tabel kebenaran
telah diterjemahkan ke dalam Peta Karnaugh. Sederhanakan fungsi Boolean yang
bersesuaian sesederhana mungkin.
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx  
  00 | 
0 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
0 | 
1 | 
| 
10 | 
1 | 
1 | 
0 | 
1 | 
Jawab: (lihat Peta Karnaugh)  f(w, x,
y, z) = wy’ + yz’ + w’x’z 
Contoh 5.13.  Minimisasi fungsi Boolean yang bersesuaian
dengan Peta Karnaugh di bawah ini.
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
Jawab: (lihat Peta Karnaugh)  f(w, x,
y, z) = w + xy’z
Jika penyelesaian Contoh 5.13 adalah seperti di
bawah ini:
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
maka fungsi Boolean hasil penyederhanaan adalah
            f(w,
x, y, z) = w + w’xy’z                                      (jumlah
literal = 5)
yang ternyata masih belum sederhana dibandingkan f(w,
x, y, z) = w + xy’z  
(jumlah literal = 4).            
Contoh 5.14. (Penggulungan/rolling) Sederhanakan fungsi Boolean
yang bersesuaian dengan Peta Karnaugh di bawah ini.
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
11 | 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
Jawab:  f(w,
x, y, z) = xy’z’
+ xyz’ ==> belum sederhana 
Penyelesaian
yang lebih minimal:
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
11 | 
1 | 
0 | 
0 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
                f(w, x, y, z)
= xz’ 
   ===> lebih sederhana
Contoh 5.15: (Kelompok berlebihan) Sederhanakan
fungsi Boolean yang bersesuaian dengan Peta Karnaugh di bawah ini.
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
0 | 
1 | 
1 | 
0 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | 
Jawab:           f(w,
x, y, z) = xy’z
+ wxz + wyz  ® masih belum sederhana.
Penyelesaian yang lebih minimal:
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
wx   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
1 | 
0 | 
0 | 
| 
11 | 
0 | 
1 | 
1 | 
0 | 
| 
10 | 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | 
            f(w,
x, y, z) = xy’z
+ wyz     ===> lebih sederhana
 Contoh 5.16.  Sederhanakan fungsi Boolean yang bersesuaian
dengan Peta Karnaugh di bawah ini.
| 
cd 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
ab   00 | 
0 | 
0 | 
0 | 
0 | 
| 
01 | 
0 | 
0 | 
1 | 
0 | 
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | 
| 
10 | 
0 | 
1 | 
1 | 
1 | 
Jawab: (lihat Peta Karnaugh di atas)  f(a, b,
c, d) = ab + ad + ac
+ bcd 
Contoh 5.17.  Minimisasi fungsi Boolean f(x,
y, z)  =  x’z + 
x’y + xy’z + yz
Jawab:
x’z
= x’z(y + y’) = x’yz + x’y’z
x’y = x’y(z
+ z’) = x’yz + x’yz’
yz =
yz(x + x’) = xyz + x’yz
f(x, y,
z) = x’z + x’y
+ xy’z + yz
               = x’yz
+ x’y’z + x’yz
+ x’yz’ + xy’z + xyz
+ x’yz
               = x’yz
+ x’y’z + x’yz’
+ xyz + xy’z
            Peta
Karnaugh untuk fungsi tersebut adalah:
| 
yz 
00 | 
01 | 
11 | 
10 | |
| 
x     
  0 | 
1 | 
1 | 
1 | |
| 
1 | 
1 | 
1 | 
Hasil penyederhanaan:  f(x, y,
z) = z + x’yz’
Peta Karnaugh untuk lima peubah
 000     
001    011    010    
110     111    101    
100
| 
00 | 
m0 | 
m1 | 
m3 | 
m2 | 
m6 | 
m7 | 
m5 | 
m4 | 
| 
01 | 
m8 | 
m9 | 
m11 | 
m10 | 
m14 | 
m15 | 
m13 | 
m12 | 
| 
11 | 
m24 | 
m25 | 
m27 | 
m26 | 
m30 | 
m31 | 
m29 | 
m28 | 
| 
10 | 
m16 | 
m17 | 
m19 | 
m18 | 
m22 | 
m23 | 
m21 | 
m20 | 
                                                Garis
pencerminan
Contoh 5.21. (Contoh penggunaan Peta 5
peubah) Carilah fungsi sederhana dari  f(v,
w, x, y, z) = S (0, 2, 4, 6, 9, 11, 13, 15,
17, 21, 25, 27, 29, 31)
Jawab:
            Peta
Karnaugh dari fungsi tersebut adalah:
| 
xyz 
000 | 
001 | 
011 | 
010 | 
110 | 
111 | 
101 | 
100 | |||
| 
vw 00 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | ||||||
| 
01 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | ||||||
| 
11 | 
1 | 
1 | 
1 | 
1 | ||||||
| 
10 | 
1 | 
1 | 
            Jadi  f(v, w,
x, y, z)  =  wz + v’w’z’
+ vy’z
